Kocaeli ilinin toprakları, tümüyle Marmara Havzası içindedir. Havzanın il sınırları içinde kalan bölümünde önemli sayılacak bir akarsu yoktur. Ancak Kocaeli Yarımadası, birçok çay ve dereyle yarılmış durumdadır. Genellikle kısa ve sel niteliğinde olan bu sular, ildeki yeryüzü şekillerinin oluşumunda önemli rol oynamıştır.
Akarsuların bir bölümü Karadeniz’e diğerleri ise İzmit Körfezi ve Sapanca Gölü’ne dökülür. Kocaeli Yarımadası boyunca uzanan dağların sırtı İzmit Körfezi ve Marmara’ya daha yakın olduğundan Karadeniz’e dökülen akarsular daha uzundur.
Marmara Denizi’ne dökülen akarsuların bir bölümü İzmit Körfezi’nin kuzeyinden, bir bölümü ise güneyinden gelerek Marmara’ya dökülürler. Marmara Denizi’ne, Körfez’in güneyinden dökülen sular ise genellikle Samanlı Dağları’ndan doğar ve bu dağın kuzey yamaçlarındaki alçak düzlüklerden inerler. Bunların en önemlilerinden biri Sıcakdere ve Soğukdere adlı kolları olan Kirazdere’dir. Samanlı Dağları’ndan doğan önemli akarsulardan biri de Yalakdere’dir. 5 koldan beslenen Yalakdere’nin havzası hayli geniştir. Kış sonlarında suyu artan derenin Hersek yakınlarında Marmara’ya dökülen ağzında bir delta düzlüğü oluşmuştur. Marmara’ya bu kesimden dökülen diğer akarsular arasında Değirmendere, Halıdere ve Kazıklı Deresi sayılabilir.
Sapanca Gölü
Samanlı Dağları’nın beslemiş olduğu ve Kocaeli il sınırları içerisinde doğal olarak sadece Sapanca Gölü bulunmaktadır. Göl, körfezin 17 km doğusunda bulunuyor. Bu noktadan başlayarak Sakarya’ya doğru 16 km uzanan gölün 7 km’si Kocaeli sınırları içerisinde bulunuyor. Gölün genişliği kuzey-güney doğrultusunda 5,5 km, yüzölçümü 47 km2’dir. Gölün en derin yeri 61 metredir. Gölün çevresi 39 km uzunluğundadır ve bunun 26 km’lik kısmı Sakarya’ya, 13 km’si ise Kocaeli’ne aittir. Bu gölde su ürünleri şöyle sıralanabilir: yayın, turna, alabalık, tatlı su kefali, sazan ve kerevit. Ayrıca bu gölden Adapazarı’ndaki ve Kocaeli’deki bir kısım sanayi kuruluşlarının su ihtiyacı karşılanmaktadır. Gölün su toplama havzası içinde ve Kocaeli sınırları dâhilinde Eşme, Maşukiye, Hikmetiye (Derbent), Suadiye yerleşim alanları ve Acısu, Şirinsulhiye, Nusretiye, Uzuntarla köy yerleşimleri yer almaktadır. Güneydeki Samanlı Dağları ve kuzeydeki plato düzlüğü arasında bir oluk biçiminde uzanan göl çukurluğu tektonik kaynaklıdır. Bu çukurluğun, İzmit Körfezi’nin bir devamı olduğu ve önceki dönemlerde daha doğudaki Adapazarı çöküntü alanına değin sokulduğu sanılmaktadır.
Samanlı Dağları’ndan doğan su kaynakları:
Samanlı Dağları’ndan doğan su kaynaklarının bir kısmı İzmit Körfezi’ne dolayısıyla Marmara Denizi’ne, bir kısmı da Sakarya Nehri ile Karadeniz’e dökülmektedir. İrili ufaklı birçok su kaynağı da Sapanca ve İznik göllerine akmaktadır.
İstanbuldere, Yanıkdere, Derbent Deresi, Balaban Deresi, Karpuzpatlatan, Kirazdere, İhsaniye Çayı, Yalakdere, Karasu, Boyalıca Deresi, Teşvikiye Deresi…
Metin ve fotoğraflar: İsmail Şahinbaş
KARTEPE DERGİSİ 1. SAYI
